KARADENİZ VE AZAK DENİZİ'NİN JEOPOLİTİĞİ

Karadeniz Jeopolitiği ve Rusya'nın Stratejik Su Yollarının Kontrolü: Kerç Boğazı ve Azak Denizi

Prof. Michele Chossudovsky yazdı 

Tarihsel olarak, Doğu Kırım'daki Kerç boğazı hep stratejik bir rol oynamıştır.

Karadeniz'i Azak Denizi üzerinden Don ve Volga dahil Rusya'nın ana su yollarına bağlayan dar bir deniz geçidi oluşturur.

Hazar Denizi'nden (Volga-Don Kanalı üzerinden) Karadeniz ve Akdeniz'e uzanan stratejik deniz yolunun yanı sıra Karadeniz'den Moskova'ya deniz geçişini de sağlar.

Harita: Rusya'nın Avrupa kısmının Birleşik Derin Suyolu Sistemi.

Volga ayrıca Hazar Denizi'ni Baltık Denizi'ne ve Volga-Baltık Su Yolu üzerinden Kuzey Denizi yoluna bağlar. (Yukarıdaki harita)

Volga, Neva Nehri ve St Petersburg'a (Onega, Ladoga gölleri aracılığıyla) bir kanal sistemine bağlıdır. (Aşağıdaki haritaya bakın)

Söz konusu olan, Karadeniz ve Hazar Denizi'ni Baltık ve Kuzey Denizi Rotası'na bağlayan entegre bir su yolları sistemidir.

Bu bağlamda, Doğu Kırım'daki dar Kerç Boğazı stratejiktir.

2014 yılındaki Rusya ile Kırım'ın birleşmesi, Karadeniz Havzasının Coğrafyasını ve Jeopolitik Satranç Tahtasını Yeniden Tanımlıyor

2014'ten bu yana, Kırım'ın Rusya Federasyonu ile yeniden birleşmesi, uzun süredir devam eden hedefi Ukrayna'yı NATO'ya entegre etmek ve Batı'nın Karadeniz havzasındaki askeri varlığını genişletmek olan ABD-NATO için büyük bir gerilemeyi temsil ediyordu. 

Ukrayna Savaşı Üzerine Kısa Gözlemler: Azak Denizi Stratejiktir. Ukrayna'nın Deniz Erişimi Yok.

Ukrayna Savaşı ile ilgili olarak, Rusya'nın Kerç Boğazı üzerindeki kontrolü kilit bir rol oynamaktadır. Son gelişmelerde (Haziran 2022), Rusya şimdi Azak Denizi havzasının tamamını kontrol ediyor.

Ukrayna'nın Azak Denizi'ne ve Doğu Ukrayna'ya deniz erişimi olmadığı gibi Karadeniz'de de deniz gücü yok.

Donanma olmadan Ukrayna bu savaşı kazanamaz. 

İstanbul'da Mart ayı sonlarında başlatılan ve sabote edilen Barış Müzakereleri tek çözümdür.

Ukrayna'nın Batı Azak kıyı şeridindeki Berdyansk Deniz Üssü (Zelensky'nin 2020 girişimi) Rus kontrolü altında. Mariupol'den Kherson'a kadar uzanan tüm büyük limanlar Rus kontrolü altında.

Rusya, Kherson'u işgal ediyor ve Ukrayna'nın ana nehir yolu olan Dinyeper'in Karadeniz'e ve Karadeniz'den geçişini kontrol ediyor (aşağıdaki ikinci haritaya bakın: Dinyeper bazı bakımlardan bir deniz yoludur.) Dinyeper, tahıl kargo taşımacılığının önemli bir koridorudur.

Ukrayna Savaşı bağlamında, Rus kuvvetleri Donetsk ve Lugansk'taki askeri konuşlanmaları aracılığıyla Azak Denizi havzasının tamamı üzerindeki kontrollerini pekiştirdi.

Aşağıdaki harita (2 Haziran 2022), Lugansk'ın kuzeyinden (Kharkov'un karşısındaki bölgeler) Dinyeper üzerindeki Kherson'a kadar konuşlanma ve Rus kontrolü alanlarını gösteriyor.

Flashback: Rusya ve Kırım arasındaki 2014 Antlaşması

Rusya ile Kırım arasında imzalanan 18 Mart 2014 tarihli Antlaşma ile Rusya Federasyonu, Azak Denizi'nin yanı sıra Karadeniz üzerindeki kontrolünü de genişletmiştir.

Rusya Devlet Başkanı Putin'in 2014 yılında ilan ettiği Rusya ve Kırım anlaşmasına göre, Kırım'ın iki “kurucu bölgesi” Rusya Federasyonu'na katıldı: “Kırım Cumhuriyeti” ve “Sivastopol Şehri”. Her ikisi de “özerk bölge” statüsüne sahiptir. Sivastopol'un Kırım'dan ayrı özerk bir varlık olarak statüsü, Rusya'nın Sivastopol'daki Deniz üssünün konumu ile ilgilidir.

Sovyetler Birliği'nin dağılmasından bu yana Rusya, Ukrayna ile yapılan ikili bir anlaşma uyarınca Sivastopol'daki deniz üssünü elinde tuttu. 18 Mart 2014 Antlaşması'nın imzalanmasıyla, bu anlaşma hükümsüz ve hükümsüz hale geldi. Rus deniz üssü de dahil olmak üzere Sivastopol, Rusya Federasyonu içindeki özerk bir bölgenin parçası oldu. Mart 2014'ten önce de, deniz üssü bir kira sözleşmesi kapsamında Ukrayna'da değildi. Ayrıca 2014 yılından itibaren Kırım'ın karasuları Rusya Federasyonu'na aittir.

Kırım'ın Rusya'ya bağlanmasının ardından, Rusya Federasyonu artık Kırım yarımadasının tüm kıyı şeridini içeren Karadeniz'in çok daha büyük bir bölümünü kontrol ediyor. Kırım'ın doğusu -Kerç boğazı dahil- Rusya'nın yetkisi altında. Kerç boğazının doğu tarafında Rusya'nın Krasnodar bölgesi ve güneye doğru uzanan liman şehirleri Novorossiysk ve Sochi'dir.

Petrol ve Gaz Boru Hatlarının Jeopolitiği

Novorossiysk de stratejiktir. Karadeniz ile Hazar denizi arasındaki büyük petrol ve gaz boru hatlarının kavşağında, Rusya'nın Karadeniz'deki en büyük ticari limanıdır.

Ana stratejik petrol boru hattı güzergahı, Novorossiysk ve Bakü arasındayken, Rusya, Kazakistan, İran, Türkmenistan arasında Çin ile bağlantılı bir gaz boru hattı bağlantısı var.

Rusya'nın 24 Şubat 2022'de Ukrayna'yı “işgalinden” önce Putin, Azerbaycan cumhurbaşkanı İlham Aliyev ile “geniş kapsamlı bir anlaşma” imzaladı.

Kerç Boğazı'nın Tarihi

Başta da belirttiğim gibi tarihsel olarak, Kerç boğazı hep stratejik bir rol oynamıştır. 

Karadeniz'den Don ve Volga dahil olmak üzere Rusya'nın ana su yollarına bir geçit oluşturur.

İkinci Dünya Savaşı sırasında, Kerç yarımadası Nazi Almanyası tarafından işgal edildi (sonrasında Kızıl Ordu tarafından geri alındı) karadan ve sudan önemli bir geçiş noktasıydı.

Kışın en soğuk aylarında Kırım'ı Krasnodar bölgesine bağlayan bir buz köprüsü oldu.

Doğu Kırım'ın ucu ile Taman yarımadası arasındaki en dar noktada, Kerç boğazı yaklaşık 5 km uzunluğunda ve 4.5 km genişliğindedir. 

Kerç, demiryolu, feribot ve nehir yollarıyla bağlantılı önemli bir ticari limandır.

sağdaki resim: Kerç boğazı, Kırım tarafından çekilmiş fotoğraf, (köprü inşaatından önce) dar genişlik, boğazın ve Taman yarımadasının havadan görünümü.

Azak Denizi: Jeopolitik Merkez

2014 yılında Kırım'ın Rusya Federasyonu'na entegrasyonunun bir sonucu olarak Moskova, Karadeniz'i Azak Denizi'ne bağlayan Kerç Boğazı'nın tam kontrolünü ele geçirdi. 

Rusya ve Ukrayna arasında Kerç boğazından geçen deniz yolunu düzenleyen ikili anlaşma iptal edildi.

Boğaz ayrıca Rusya'nın ana nehir su yollarına bir giriş noktası oluşturur.

Azak Denizi, Volga Don Kanalı aracılığıyla Don Nehri ve Volga ile birleşir. Buna karşılık, Volga Hazar Denizi'ne akar.

Kerç boğazı stratejiktir. Kerç-Yenikalskiy (Yenikale) Kanalı, büyük (okyanus) gemilerin Karadeniz'den Azak Denizi'ne geçişine izin veriyor.

Yukarıda belirtildiği gibi, Kerç Boğazı, Karadeniz'i Azak denizi üzerinden Volga'ya ve ardından Saint Petersburg ve Baltık Denizi'ne ulaşan Volga Don Kanalı'na bağlar. 

Volga ayrıca Moskova nehri ve Volga-Moskva kanalı üzerinden Moskova'ya bağlanır.

Not: Hazar Denizi havzası “karayla çevrili”dir. Akdeniz'e ve Atlantik Okyanusu'na erişim sadece Volga üzerindendir. Aynısı, Baltık Denizi üzerinden Atlantik'e veya Beyaz Deniz, Barents Denizi ve Kuzeydoğu Arktik Geçidi üzerinden Pasifik'e erişimi için de geçerlidir.

Stratejik su yolları. Özetle

Hazar Denizi- Volga, Volga-Don Kanalı, Don, – Azak Denizi -Karadeniz, Akdeniz

Karadeniz- Azak Denizi -Don- Volga Don Kanalı -Volga -Volga-Moskva Kanalı, Moskova Nehri, Moskova

Karadeniz- Azak Denizi -Don- Volga Don Kanalı -Volga -Neva, St Petersburg, Baltık Denizi

Hazar Denizi, Volga, Neva, Svir, Onega Gölü, Beyaz Deniz Kanalı, Kuzey Denizi ve Kuzeydoğu Arktik Geçidi

                                              Volga - Don Kanalı 

Kerç Boğazı Ekseninde Rusya-Ukrayna İlişkileri

Aralık 2013'te Moskova, Kiev'deki Yanukoviç hükümeti ile Kerç Boğazı üzerinden Doğu Kırım'ı (Ukrayna'nın bir parçasıydı) Rusya'nın Krasnodar bölgesi ile birleştiren bir köprü inşasına ilişkin ikili bir anlaşma imzaladı.

Bu anlaşma, iki hükümet arasında Nisan 2010'da imzalanan ilk anlaşmanın devamı niteliğindeydi.

Köprünün inşaatına ilişkin Rusya-Ukrayna 2013 anlaşması, 16 Mart 2014'ten önce de zaten rafa kaldırılmıştı.

Alttaki resim: yeni Kerch köprüsü, Doğu Kırım'ı (kara ve demiryolu taşımacılığı) Rusya'nın Krasnodar bölgesine bağlar. 

Kırım'ın Rusya ile birleşmesi referandumdan önce zaten "yoldaydı", bir nevi "oldubittiydi" (fait accompli) .

16 Mart 2014 Referandumu'ndan yaklaşık iki hafta önce, Ukrayna'daki siyasi krizin zirvesinde, Rusya Başbakanı Dmitry Medvedev, devlet yol inşaat şirketi Avtodor'a ve “Rus Karayolları”na, Kerç Boğazı boyunca uzanacak bir köprünün inşasını denetleyecek bir yan şirket kurma emri verdi. 

Bu köprü, Doğu ve Batı Avrupa'yı Hazar Denizi havzası, Kazakistan ve Çin'e bağlayan tren ulaşım güzergahlarına yöneliktir. 

Bu nedenle, Avrasya Projesi'nin (Çin'in Kuşak ve Yol girişimiyle bağlantılı) ayrılmaz bir parçasıdır.

KAYNAK: 

https://www.globalresearch.ca/black-sea-geopolitics-and-russias-control-of-strategic-waterways-the-kerch-strait-and-the-sea-of-azov/5661045